Η Ιερά Μονή Ξηροποτάμου, συμφωνά με την παράδοση ιδρύθηκε γύρω στο 450 από την αυτοκράτειρα Πουλχερία. Σύμφωνα όμως με άλλες πηγές, ιδρύθηκε από τον μοναχό Παύλο Ξηροποταμηνό.
Το Καθολικό της Μονής το οποίο κτίστηκε το 1761 και τοιχογραφήθηκε το 1783 είναι αφιερωμένο στη μνήμη των 40 Μαρτύρων. Στην υστεροβυζαντινή περίοδο ενισχύεται οικονομικά από την δυναστεία των Παλαιολόγων καθώς και από Σέρβους ηγεμόνες. Μετά την πτώση του Βυζαντίου, οι τουρκικές επιδρομές καθώς και δυο μεγάλες πυρκαγιές στα 1507 και 1609, επιφέρουν βαρύτατα πλήγματα στη Μονή.
Από την πλούσια συλλογή κειμηλίων ξεχωρίζουν το μεγαλύτερο στον κόσμο τεμάχιο Τίμιου Ξύλου καθώς και ο δίσκος της Πουλχερία από στεατίτη.
Η βιβλιοθήκη της Μονής περιέχει γύρω στα 409 χειρόγραφα και περίπου 4.000 έντυπα βιβλία. Μετατράπηκε σε κοινόβιο το 1981 με σιγίλιο του Οικουμενικού Πατριάρχη Δημητρίου.
Η Μονή κατέχει την 8η θέση στην ιεραρχία των μονών του Αγίου Όρους. Σήμερα στην Ιερά Μονή Ξηροποτάμου εγκαταβιώνουν 25 μοναχοί.
Φωτογραφίες : Wikipedia