Η Μονή Βατοπεδίου κτίσθηκε στο β΄ μισό του 10ου αιώνα από τρεις μοναχούς τον Αθανάσιο, τον Νικόλαο και τον Αντώνιο από την Αδριανούπολη. Πρόκειται για μεγάλο μνημειακό σύνολο που περικλείεται από υψηλό τείχος και κτίρια οργανωμένα σε σχήμα τριγώνου.
Μέσα στην ευρύχωρη αυλή βρίσκεται ο κεντρικός ναός, η τράπεζα σε σχήμα σταυρού και πολλά παρεκκλήσια. Στον κεντρικό ναό σώζονται τα μοναδικά εντοίχεια ψηφιδωτά που υπάρχουν στο ΄Αγιον Όρος, ενώ οι τοιχογραφίες του είναι ζωγραφισμένες στα 1312 από τον Εμμανουήλ Πανσέληνο. Εντύπωση προκαλεί το μαρμάρινο δάπεδο καθώς και ο πολυέλαιος που κρέμεται από τον τρούλο ο οποίος είναι κατασκευασμένος στη Βιέννη το 1822.
Εκτός από τις τοιχογραφίες και τα ψηφιδωτά, η Μονή Βατοπεδίου διαθέτει μεγάλο αριθμό φορητών εικόνων , χειρογράφων και ιερών σκευών μοναδικής αξίας. Από τα κειμήλια ξεχωρίζουν οι θαυματουργές εικόνες: ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΤΗΣ ΑΝΤΙΦΩΝΗΤΡΙΑΣ, ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΤΗΣ ΕΣΦΑΓΜΕΝΗΣ, ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΚΤΙΤΟΡΙΣΣΑΣ ή ΒΗΜΑΤΑΡΙΣΣΑΣ. Εδώ επίσης φυλάσσεται η ΑΓΙΑ ΖΩΝΗ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ, τεμάχια Τίμιου Ξύλου κ.α. η βιβλιοθήκη διαθέτει 1.700 χειρόγραφα και 10.000 έντυπα βιβλία.
Η Μεγίστη Μονή Βατοπεδίου κατέχει από τον 11ο αιώνα την δεύτερη θέση στη ιεραρχία των Αθωνικών μονών. Η Μονή έχει δύο Σκήτες: τη Σκήτη του Αγίου Δημητρίου και τη Σκήτη του Αγίου Ανδρέα. ΄Εχει επίσης 26 Κελλιά και ένα κάθισμα.
Η Ι. Μεγίστη Μονή Βατοπεδίου το 1990 με σιγίλιο του Οικουμενικού Πατριάρχη Δημητρίου Α΄ έγινε κοινοβιακή. Σήμερα στη μονή εγκαταβιώνουν 70 μοναχοί και στα εξαρτήματά της άλλοι 35 μοναχοί.
Ηγούμενος της μονής είναι ο αρχιμανδρίτης Γέρων Eφραίμ.
Φωτογραφίες: Wikipedia